Elektronik kart hurdası, bilgisayarlar, akıllı telefonlar, televizyonlar, oyun konsolları ve ev aletleri gibi arızalı elektronik cihazlardan genellikle çıkarılan atılmış veya kullanılmayan elektronik devre kartlarına (PCB’ler) atıfta bulunur. Bu PCB’ler, verileri kontrol etmeye ve işlemeye yardımcı olan elektrik devreleri içeren elektronik cihazların temel bir parçasıdır. “Elektronik kart hurdası” veya e-atık, çevresel etkisi nedeniyle giderek artan bir endişe kaynağıdır ve teknoloji gelişmeye devam ettikçe, verimli geri dönüşüm süreçlerine olan ihtiyaç daha da kritik hale gelir.
Elektronik Kart Nedir?
Elektronik kart, fiberglas, seramik veya fenolik reçine gibi malzemelerden yapılmış, dirençler, kapasitörler, yarı iletkenler ve konektörler gibi çeşitli elektronik bileşenlerle gömülü düz, sert bir karttır. Bu bileşenler, elektronik cihazların düzgün çalışmasını kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Genellikle entegre devreler (IC’ler), mikroişlemciler ve bellek modülleri içerirler.
Elektronikte PCB’ler: PCB’ler, iletken yollar kullanarak bileşenleri fiziksel olarak destekledikleri ve elektriksel olarak bağladıkları için neredeyse tüm modern elektroniklerin omurgasını oluştururlar. Bu kartlar karmaşıklık açısından basit tek katmanlı kartlardan daha karmaşık çok katmanlı tasarımlara kadar büyük ölçüde değişebilir.
Elektronik Kartlar Neden Hurdaya Çıkar?
Elektronik kartların hurdaya çıkmasının başlıca nedenleri şunlardır:
Arıza veya Bozulma: Elektronik kartlar donanım arızası, aşınma ve yıpranma veya nem, aşırı ısınma veya güç dalgalanmaları gibi dış etkenlerden kaynaklanan hasar nedeniyle hasar görebilir veya arızalanabilir.
Eskime: Daha yeni teknolojiler ortaya çıktıkça, elektronik kartları da dahil olmak üzere eski cihaz modelleri güncelliğini yitirir. Tüketici elektroniğinde sürekli yükseltme ihtiyacı, eski cihazların atılmasına yol açar.
Üretim Kusurları: Bazen, üretim sürecinde arızalı veya güvenilmez olmalarına neden olan kusurlar varsa elektronik kartlar atılır.
Ömrünün Sonuna Gelen Cihazlar: Akıllı telefonlar, televizyonlar ve bilgisayarlar gibi cihazlar sonunda kullanım ömürlerinin sonuna ulaşır ve gömülü elektronik kartlarıyla birlikte atılır.
Elektronik Kart Hurdasının Bileşenleri
Elektronik kart hurdası genellikle çeşitli değerli ve tehlikeli maddeler içerir. Bu malzemeler şu şekilde kategorilere ayrılır:
Metaller: PCB’ler, elektrik iletimi için gerekli olan bakır, altın, gümüş ve paladyum gibi metaller içerir. Bu metaller genellikle geri dönüşüm süreçleri sırasında geri kazanılır ve yeni elektroniklerde yeniden kullanılır.
Bakır: İletken yollarda bulunan bakır, elektronik kart hurdasındaki en değerli malzemelerden biridir.
Altın ve Gümüş: Bu metaller, yüksek iletkenlikleri ve korozyona karşı dirençleri nedeniyle genellikle konektörlerde ve yüzeye monte bileşenlerde kullanılır.
Paladyum: Konektörler gibi bazı bileşenlerde daha az miktarda kullanılır.
Plastikler ve Reçineler: Kartın kendisi, yapısal bütünlük sağlayan fiberglas gibi yalıtım malzemelerinden yapılmıştır. Bu plastikler genellikle geri dönüştürülemez ve atığa katkıda bulunur.
Lehim: PCB’ler genellikle toksik bir malzeme olan kurşun bazlı lehim içerir. Elektronik cihazlar atıldıkça, lehimdeki kurşun doğru şekilde atılmazsa çevresel bir tehlike haline gelir.
Yarı iletkenler: PCB’lerde bulunan entegre devreler (IC’ler), mikroçipler ve transistörler, elektrik sinyallerinin akışını yönetmek ve veri işlemek için kullanılır. Bunlar yeniden kullanım için geri kazanılabilir, ancak süreç karmaşıktır.
Diğer Tehlikeli Maddeler: Elektronik kart hurdaları, uygun şekilde işlenmezse çevreyi kirletebilecek cıva, kadmiyum ve arsenik gibi tehlikeli maddeler içerebilir.
Elektronik Kart Hurdasının Geri Dönüşümü
Elektronik kart hurdasının geri dönüşümü hem çevresel hem de ekonomik nedenlerle önemlidir. Süreç, değerli malzemeleri geri kazanmak ve elektronik atıkların etkisini azaltmak için birkaç adım içerir:
Toplama: Elektronik kart hurdasının geri dönüştürülmesindeki ilk adım, atılmış cihazlar, elektronik onarım merkezleri ve çöplükler gibi çeşitli kaynaklardan gelen e-atıkların toplanmasıdır.
Manuel Sökme: Bazı durumlarda, elektronik cihazlar PCB’leri, pilleri ve diğer bileşenleri ayırmak için manuel olarak sökülür.
Parçalama ve Ezme: Sökmeden sonra, elektronik kartlar genellikle malzemelerin ayrılmasını kolaylaştırmak için daha küçük parçalara parçalanır veya ezilir.
Fiziksel Ayırma: Hava sınıflandırması, manyetik ayırma ve mekanik sıralama gibi teknikler, metalleri plastik ve cam gibi metal olmayan malzemelerden ayırmak için kullanılır.
Kimyasal İşlem: Bazı durumlarda, kimyasal işlemler hurdadan altın, gümüş ve bakır gibi değerli metalleri çıkarmak için kullanılabilir. Örneğin, siyanür bazlı çözeltiler altını çözebilir, ancak bu tür kimyasalların kullanımı çevre kirliliğini önlemek için dikkatli bir şekilde ele alınmasını gerektirir.
Eritme ve Rafine Etme: PCB’lerden elde edilen metaller genellikle üretimde yeniden kullanılmak üzere arıtılması ve rafine edilmesi için eritme gibi yüksek sıcaklıklı işlemlere tabi tutulur.